Hoogspanning
We kunnen niet meer zonder elektriciteit in huis. Die elektriciteit komt via een netwerk van hoogspanningslijnen, ondergrondse kabels en elektriciteitshuisjes naar ons toe. Er zijn aanwijzingen dat hoogspanningslijnen gezondheidsrisico’s kunnen veroorzaken voor kinderen.
Magneetvelden
Overal waar stroom loopt ontstaat een magneetveld. Magneetvelden ontstaan dus rond hoogspanningslijnen, ondergrondse kabels, elektriciteitsstations en elektriciteitshuisjes. Maar magneetvelden ontstaan ook in ons huis rond alle elektrische apparaten als die aan staan.
Hoe meer stroom ergens doorheen gaat, hoe sterker het magneetveld. De sterkte van het magneetveld drukken we uit in microtesla. De sterkte neemt snel af als de afstand tot de bron toeneemt. Het magneetveld is dus het sterkst direct onder de draden van hoogspanningslijnen of direct naast een elektriciteitshuisje.
Is een mobiele telefoon schadelijk voor de gezondheid?
Een mobieltje heeft ook een elektromagnetische veld, maar dan met een andere frequentie. Wat is er bekend over de gezondheidsrisico’s van zendmasten en mobiele telefoons?
Wat zijn de risico’s van magneetvelden?
Magneetvelden kunnen effect hebben op je gezondheid. Het effect hangt af van de sterkte van het veld en van hoe lang je in zo’n veld bent.
Lichtflitsen en tintelingen
Als je in een heel sterk magneetveld bent dan kunnen er elektrische stroompjes in je lichaam ontstaan. Daardoor kun je bijvoorbeeld lichtflitsen gaan zien of tintelingen voelen. Om dat te voorkómen mag in Nederland het magneetveld niet sterker zijn dan 100 microtesla. In de woonomgeving liggen de veldsterktes overal ruim onder deze grens. Ook recht onder een hoogspanningslijn of direct naast een elektriciteitshuisje.
Kanker bij kinderen en volwassenen
Uit onderzoek blijkt dat kinderen die vlakbij een hoogspanningslijn wonen een grotere kans hebben op leukemie en mogelijk ook op hersentumoren dan kinderen die er verder vandaan wonen. We weten niet precies waarom dit zo is. Het zou kunnen dat het magneetveld van de hoogspanningslijn hiervan de oorzaak is. Dat weten we niet zeker. Daardoor is het moeilijk om te zeggen wat veilig is en wat niet.
Ook volwassenen die dichtbij een hoogspanningslijn wonen lijken meer kans op leukemie te hebben. De aanwijzingen zijn voor volwassenen minder sterk dan voor kinderen.
Elektrogevoeligheid
Mensen die zichzelf elektrogevoelig noemen, wijzen soms magneetvelden aan als de oorzaak van hun klachten. Die klachten zijn heel verschillend. Elektrogevoeligen hebben vaak last van hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid of andere klachten. Onderzoeken hebben tot nu toe niet bewezen dat de klachten inderdaad door magneetvelden kunnen komen. Waar de klachten dan wél door komen, weten we niet. De Gezondheidsraad, het RIVM en de GGD-en houden de resultaten van nieuwe onderzoeken goed in de gaten.
Blootstelling aan magneetvelden voorkomen
Magneetvelden zijn misschien een risico voor de gezondheid. De GGD adviseert daarom uit voorzorg aan gemeenten om hier rekening mee te houden bij de bouw van nieuwe woningen of nieuwe onderdelen van het elektriciteitsnet.
Dichtbij een hoogspanningslijn is het magneetveld sterker dan verder weg. Uit onderzoek blijkt dat er alleen een risico is voor mensen die dichtbij een hoogspanningslijn wonen. Het gaat om het gebied waarin het magneetveld gemiddeld over een jaar sterker is dan 0,4 microtesla. Daarom houdt de GGD uit voorzorg die grens aan, óók bij ondergrondse kabels, elektriciteitsstations of elektriciteitshuisjes.
Omdat het niet zeker is dat de magneetvelden daadwerkelijk een risico zijn, bestaat er geen wettelijke eis voor deze 0,4 microtesla grenswaarde. Het is dus niet verboden om woningen te bouwen in een magneetveld dat sterker is dan 0,4 microtesla.
Veilige afstand
Het gebied waar de magneetveldsterkte gemiddeld over een jaar hoger is dan 0,4 microtesla noemen we de magneetveldzone. Het is niet altijd makkelijk om te achterhalen hoe groot die magneetveldzone rond een bron precies is. Hieronder bespreken we dat voor verschillende onderdelen van het elektriciteitsnet.
De breedte van de magneetveldzone hangt bij een bovengrondse hoogspanningslijn af van:
- de hoeveelheid stroom die door de draden gaat
- de onderlinge afstand tussen de draden
- en de volgorde waarin de draden aan de mast hangen
De breedte van de magneetveldzone verschilt dus per hoogspanningslijn.
- Bekijk op RIVM de netkaart die voor elke bovengrondse hoogspanningslijn aangeeft hoe breed de magneetveldzone ongeveer is.
- Lees meer over de magneetveldzone op de website van het kennisplatform elektromagnetische velden.
De magneetveldzone is bij ondergrondse kabels veel smaller dan bij bovengrondse lijnen. Bij nieuwe ondergrondse hoogspanningskabels gaat het om ongeveer 5 tot 15 meter aan beide kanten van de kabel. Bij oudere kabels kan die afstand groter zijn. Meer informatie vind je op het Kennisplatform Elektromagnetische velden.
Meestal is de magneetveldzone rond een elektriciteitshuisje of elektriciteitsstation niet groter dan een paar meter buiten de muur of buiten het hek. Bij een elektriciteitshuisje kun je denken aan 1 tot 4 meter.
Elektriciteitsstations verschillen meer van elkaar: de magneetveldzone varieert van een paar meter tot 25 meter.
Wat kun je verder doen om blootstelling te voorkomen?
Het is niet zeker dat magneetvelden een risico zijn voor de gezondheid. Maar als je het niet vertrouwt en toch iets wilt doen, kun je denken aan de volgende dingen.
Ga je een huis kopen of huren en maak je je zorgen over magneetvelden? Check dan of er een hoogspanningslijn, ondergrondse kabel, elektriciteitsstation of elektriciteitshuisje in de buurt is. Dit is niet altijd makkelijk op kaarten te zien. Ga dus zelf kijken of vraag het na bij de makelaar. Het is goed om van te voren na te denken of je het erg vindt om dichtbij een hoogspanningslijn, elektriciteitsstation of elektriciteitshuisje te wonen. Sommige mensen maken zich hierover meer zorgen dan anderen.
Woon je dichtbij een hoogspanningslijn, ondergrondse kabel, elektriciteitsstation of elektriciteitshuisje, check dan of je in de magneetveldzone woont. Voor hoogspanningslijnen kun je hiervoor kijken op de netkaart. Die kaart geeft voor elke bovengrondse hoogspanningslijn aan hoe breed de magneetveldzone ongeveer is. Voor ondergrondse kabels, elektriciteitsstations of elektriciteitshuisjes: zie de veilige afstanden.
Woon je in of dichtbij de magneetveldzone, dan kun je de volgende maatregelen overwegen:
- Gebruik de kamers aan de kant van de bron niet als slaapkamer.
- Zet het bed tegen de muur die het verst van de bron ligt.
Magneetvelden kun je niet tegenhouden, dus zijn er geen middelen om je af te schermen.
Ook elektrische apparaten in huis veroorzaken magneetvelden, maar die zijn meestal zwak. Bovendien ben je er meestal niet zo lang dichtbij. Wil je toch minder in aanraking komen met magneetvelden? Zorg dan voor meer afstand tot apparaten waar je lang dichtbij bent, zoals je wekkerradio. En haal de stekker uit het stopcontact als je een apparaat een tijdje niet gebruikt.
Meer tips om je blootstelling aan magneetvelden te verminderen vind je op het Kennisplatform Elektromagnetische Velden.
Veelgestelde vragen over hoogspanning en hoogspanningslijnen
Er zijn aanwijzingen dat mensen die dichtbij een hoogspanningslijn wonen meer kans hebben om leukemie te krijgen dan mensen die er verder vandaan wonen. De GGD adviseert daarom om er zoveel mogelijk voor te zorgen dat er geen nieuwe hoogspanningslijnen dichtbij woningen gebouwd worden, en andersom.
Het is belangrijk om een goed voor jezelf af te wegen of je dicht bij een hoogspanningslijn wilt wonen. Op deze pagina vind je informatie die je daarbij kan helpen. Uitgebreidere informatie vind je op de website van het kennisplatform Elektromagnetische Velden. Heb je nog vragen? Neem dan contact op met je eigen GGD.
Op de website van het RIVM vind je een kaart die voor elke bovengrondse hoogspanningslijn aangeeft hoe breed de magneetveldzone ongeveer is. Kom je er niet uit? Neem dan contact op met je GGD.
Bij het Kadaster kun je een CLIK-oriëntatieverzoek doen. Je kunt dan precies zien waar ondergrondse elektriciteitskabels liggen. Dit kost wel geld.
Ja, dat mag. Er zijn geen regels die elektriciteitshuisjes naast huizen verbieden. Een eigenaar of beheerder is niet verplicht om maatregelen te nemen. Ook niet als een woning in een magneetveld ligt dat sterker is dan 0,4 microtesla (gemiddeld over een jaar).
Meestal is het magneetveld rond een elektriciteitshuisje op een afstand van 1 tot 4 meter zwakker dan 0,4 microtesla (gemiddeld over een jaar).
Tegen de muur van een woning die grenst aan een elektriciteitshuisje kan de sterkte van het magneetveld hoger zijn dan 0,4 microtesla (gemiddeld over een jaar). Bijna altijd is de sterkte van het magneetveld op een afstand van een paar meter lager dan 0,4 microtesla (gemiddeld over een jaar).
De plek in huis waar je de meeste tijd doorbrengt is je slaapkamer/bed. Als je je zorgen maakt kun je bed zo ver mogelijk van het elektriciteitshuisje plaatsen, binnen je slaapkamer. Of kijk of je de functies van de kamers kan aanpassen, zodat de slaapkamers zo ver mogelijk van het elektriciteitshuisje af liggen.
Kinderen zijn meestal maar kort in een speeltuintje, zelfs als ze er dagelijks spelen. Er zijn geen aanwijzingen dat kort ergens verblijven effect op de gezondheid heeft. Maak je je zorgen, kies er dan voor om je kind in een ander speeltuintje te laten spelen.
