Bodemvervuiling
Wonen op vervuilde grond, is dat gevaarlijk?
In Nederland is de bodem op veel plaatsen vervuild. Wonen op vervuilde grond kan een risico zijn voor de gezondheid, maar dat hoeft niet. Dat komt omdat we over het algemeen weinig in aanraking komen met stoffen die in de grond zitten. Er zijn uitzonderingen op die regel. De belangrijkste uitzonderingen zijn:
Lood in de bodem kan een risico zijn voor kinderen. Lood heeft al bij een kleine hoeveelheid een effect op de ontwikkeling van kinderen. En juist kinderen kunnen de stof tijdens het spelen op vervuilde grond makkelijk binnenkrijgen. Lees meer over de risico’s van lood.
Op sommige plekken is de bodem vervuild met PFAS. Op zo’n plek kan het beter zijn om weinig of geen groenten uit eigen tuin of eieren van eigen kippen te eten.
In de buurt van (voormalige) chemische wasserijen zitten soms oplosmiddelen in de grond of in het grondwater. Deze stoffen verdampen en kunnen zo in je woning terecht komen.
Als je een moestuin op vervuilde bodem hebt en je daar dagelijks groenten uit eet, dan kun je te veel van bepaalde stoffen binnenkrijgen. Dat komt omdat sommige groenten makkelijk stoffen uit de bodem opnemen. Bij fruit is dat minder het geval. Fruit van bomen en struiken kun je dus meestal veilig eten.
PFAS in de bodem, eieren en het (grond)water
In sommige gebieden is het vanwege PFAS beter om weinig of geen groenten uit eigen tuin, eieren van eigen kippen of zelfgevangen vis te eten.
Contact met bodemvervuiling
Een stof heeft alleen effect op je gezondheid als je de stof binnenkrijgt. De stoffen uit de bodem kun je vooral binnenkrijgen als je:
- vervuilde grond via de mond binnenkrijgt. Dat klinkt raar, maar het gebeurt wel. Vooral kinderen steken nog wel eens vieze vingers in hun mond. In hun spel nemen ze ook nog wel eens een hapje grond;
- vervuilde lucht inademt in je woning. Sommige stoffen kunnen uit de bodem verdampen naar je woning. Dit gebeurt alleen bij vluchtige stoffen. Dit zijn stoffen die gemakkelijk verdampen.
- veel groenten van een moestuin op vervuilde grond eet.
Tips om contact met vervuilde grond te voorkomen
Wil je meer weten over de grond in jouw tuin of onder jouw huis? Kijk op bodemloket of neem contact met je gemeente. Tips om contact met de vervuiling te voorkomen:
Vul je zandbak met schoon zand. En dek plekken waar kinderen spelen af met (kunst)gras of tegels. Bij voorkeur met een laag schone grond onder het (kunst)gras of de tegels. Of breng een schone laag grond aan op plekken waar kinderen spelen.
Let op: het is niet altijd toegestaan om vervuilde grond te verplaatsen. Overleg daarom eerst met de gemeente of de omgevingsdienst als je dit wilt gaan doen.
Laat je kind zijn handen wassen na het buitenspelen. En doe dat zelf ook na het tuinieren.
Als de grond vervuild is, kan je het beste groenten kweken in plantenbakken met moestuingrond uit de winkel. Heb je een grote moestuin? Dan eet je daar misschien bijna dagelijks groenten uit. Het is dan extra belangrijk dat de grond niet vervuild is. Vraag aan de gemeente of zij weten of de grond in je moestuin geschikt is voor het telen van groenten. Als de gemeente dat niet weet, vraag de gemeente dan hoe je dat kunt laten onderzoeken. Spoel zelfgekweekte groenten en fruit altijd goed af voordat je ze eet.
Meer weten over lood?
Je kunt onder andere lood binnenkrijgen als je op vervuilde grond woont of als je loden drinkwaterleidingen hebt.
Asbest in de bodem
Op sommige plaatsen zit asbest in de bodem. Dat kan gaan om brokken asbestpuin of om losse asbestvezels. Als je veel en vaak asbestvezels inademt dan kun je daar ziek van worden. Lees meer over de risico’s van asbest.
Bij een bodemvervuiling zit het asbest in de grond en komt het niet zomaar in de lucht. Het levert daarom geen gevaar op. Alleen als de grond heel droog is en gaat stuiven of als je de grond omwoelt, kunnen de asbestvezels in de lucht komen. Ook dan blijft de hoeveelheid vezels in de lucht meestal erg laag. Dat komt omdat de vezels in de buitenlucht snel wegwaaien.
Asbest in je tuin
Zit er in jouw tuin asbest in de grond? Soms is het het beste om dat weg te halen. Of om de grond af te dekken met tegels, graszoden of kunstgras. Let op: het is niet altijd toegestaan om zelf maatregelen te nemen. In sommige situaties moet een asbestbedrijf dat doen. Overleg daarom eerst met je gemeente of je omgevingsdienst.
Om ervoor te zorgen dat er geen vezels in de lucht komen kun je:
- de grond nat houden
- zo min mogelijk over de grond heenlopen
- beter niet in de grond graven of deze harken
- je kinderen niet op de grond laten spelen
Om ervoor te zorgen dat je de grond niet naar binnen loopt kun je je schoenen afspoelen met water vóórdat je naar binnengaat. Zit er grond aan je kleding? Trek ze dan buiten voorzichtig uit en was de kleren daarna direct in de wasmachine.
Denk je dat er al grond met asbest in huis terecht is gekomen? Neem de vloer, tafels en kasten af met een vochtige doek. Spoel de doek daarna goed uit met veel water. Let op: de doek moet vochtig zijn. Met een droge doek zorg je er alleen maar voor dat het stof en de vezels gaan rondzweven in de lucht. En dat wil je juist voorkomen, want dan kun je ze inademen.
Hoe ontstaat een bodemvervuiling?
Nederland is een drukbevolkt land. Op veel plaatsen zitten daardoor stoffen in de grond die er niet in thuis horen. Vooral op plekken waar bijvoorbeeld fabrieken en tankstations stonden. Maar ook op plekken waar al heel lang mensen wonen, zoals oude binnensteden of dorpskernen. De mensen strooiden vroeger bijvoorbeeld vaak het as uit de kolenkachel uit in hun tuin. En in sommige oude wijken ligt onder de huizen nog afval van vroeger. Nieuwe bodemverontreinigingen ontstaan vooral door ongelukken bij bedrijven, of door dumping van afval.
Een bodemvervuiling heeft vaak eerder effecten op planten en dieren dan op mensen. Dat is ook wel logisch, want bodemdieren en planten hebben veel meer contact met de stoffen in de grond dan mensen. Het komt dan ook vaak voor dat er wel een bodemvervuiling is, maar geen risico voor de gezondheid van mensen.
Hoe kun je onderzoeken of er gezondheidsrisico’s zijn?
Stel dat je op vervuilde grond woont, hoe weet je dan of dat geen kwaad kan? Het risico van bodemvervuiling hangt af van:
Het maakt natuurlijk veel uit welke stoffen er precies in de bodem zitten. De ene stof is gevaarlijker dan de andere stof.
Hoe meer er van een stof in de bodem zit, hoe meer je er van binnen kunt krijgen.
Het gebruik van de grond bepaalt hoeveel vervuilde grond je binnenkrijgt. Vervuilde grond die bijvoorbeeld onder een weg ligt, kan geen kwaad voor de gezondheid, omdat je er niet mee in contact komt. Als de vervuilde grond in je moestuin ligt, kom je er wel mee in aanraking. Je werkt in de moestuin en je eet de groenten. Er kan dan wel een risico zijn.
Een bodemonderzoek levert informatie over de stoffen in de bodem. Met de gegevens van het bodemonderzoek kan een onderzoeksbureau of de GGD beoordelen of de grond een risico voor je gezondheid is. Dat doen we met een computermodel. Dat model berekent hoeveel je binnenkrijgt van elke stof. Het model houdt daarbij rekening met alle manieren waarop je stoffen kunt binnenkrijgen. Tot slot laat het model zien of je te veel van de stoffen binnenkrijgt.
