Teken
Een teek lijkt op een plat spinnetje. Teken zitten in bossen, duinen, heidegebieden, weilanden, parken en tuinen. Ze zitten vaak in hoog gras of tussen dode bladeren. Teken bijten zich vast in je huid. De meeste mensen worden gebeten tussen maart en oktober.
Is een tekenbeet gevaarlijk?
In Nederland kunnen teken de ziekte van Lyme en tekenencefalitis overbrengen. De kans op tekenencefalitis is erg klein.
Sommige teken zijn besmet met Borrelia, de bacterie die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. Als je een teek binnen 24 uur weghaalt, is er bijna geen kans op de ziekte van Lyme. In Nederland draagt ongeveer één op de vijf teken deze bacterie bij zich. Maar dat is een gemiddelde, het kan in jouw woonomgeving dus ook hoger of juist lager zijn.
De ziekte van Lyme is te behandelen met antibiotica. Hoe eerder je medicijnen krijgt, hoe groter de kans dat je weer helemaal beter wordt.
Tekenencefalitis is een ziekte die begint als griep, maar even later een hersenvliesontsteking of hersenontsteking kan geven. Deze ziekte krijg je door een beet van een teek die het TBE-virus bij zich heeft. De teek kan het virus tijdens een beet direct overdragen, dus ook binnen 24 uur.
In sommige landen In Europa komt dat virus veel voor bij teken. In Nederland kwam tekenencefalitis tot enkele jaren geleden niet voor. Maar in het voorjaar van 2016 vond het RIVM het virus voor het eerst in twee Nederlandse teken. De andere 1400 onderzochte teken hadden het virus niet. De kans dat je in Nederland te maken krijgt met een teek met de ziekte is dus erg klein.
Is een dikke teek gevaarlijker?
Een teek is erg klein. Jonge teken (nimfen) zijn 1 tot 2 millimeter, volwassen teken zijn 2 tot 4 millimeter. Vooral een nimf zie je makkelijk over het hoofd. Als je een tekenbeet van een nimf hebt, lijkt het of er een zwart puntje op je huid zit.
Door het opzuigen van bloed zwellen teken na een paar dagen op tot een bruin of grijs bolletje. Als het om een volwassen teek gaat, kan hij zo groot als een erwt worden. Zo’n dikke teek ziet er griezelig uit. Maar een tekenbeet van een volwassen teek komt minder vaak voor dan een tekenbeet van een nimf. Bovendien vallen ze sneller op, omdat ze groter zijn. Je ziet en voelt ze gemakkelijk zitten. De nimfen vallen niet op op je huid, en kunnen daarom ongestoord hun gang gaan. Dat is dus eigenlijk gevaarlijker.
Hoe langer een besmette teek in de huid vastzit, hoe groter de kans is dat hij de Borrelia-bacterie overbrengt. Heb je een teek gevonden op je huid en kan hij er langer dan 24 uur hebben gezeten? Overleg dan met je huisarts.
Hoe haal je een teek weg?
Hoe korter de teek op je lichaam zit, hoe kleiner de kans dat je er ziek van wordt. Haal de teek dus zo snel mogelijk weg. Volg de volgende stappen:
Gebruik geen alcohol, jodium, zeep, olie of andere middelen voordat je de teek verwijdert.
Neem een puntig pincet waarmee je de teek goed bij de kop kunt vastpakken. Er zijn ook tekenkaarten en tekentangen te koop bijvoorbeeld bij de drogist of apotheek. Gebruik ze volgens de gebruiksaanwijzing.
Pak de teek zo dicht mogelijk op de huid bij de kop beet en trek hem er langzaam uit. Als er een stukje van de kop van de teek in de huid achterblijft, is dat niet erg. Dat komt er vanzelf weer uit, net als bij een splinter.
Ontsmet het wondje (nadat je de teek hebt verwijderd) met 70% alcohol of jodium. Als je dat niet hebt, gebruik dan water en zeep.
Noteer in je agenda:
- de datum van de tekenbeet
- de plaats en het land waar je op dat moment was
- de plek van je lichaam waar de teek zat
Let de eerste 3 maanden goed op of je op de plek van de tekenbeet een rode vlek of rode ring krijgt.
Altijd informatie over teken bij de hand?
Met de gratistekenbeet-app van het RIVM kun je (ook zonder internet) opzoeken hoe teken eruit zien en hoe je een teek verwijdert.
Wanneer moet je naar de huisarts?
Heb je een tekenbeet (gehad)? Neem contact op met de huisarts:
- Als het niet lukt de teek te verwijderen.
- Als de teek langer dan 24 uur in je huid heeft gezeten.
- Als je na een paar dagen tot weken een rode vlek of rode ring op je huid ziet, op de plek waar de teek zat.
- Als je na een paar dagen tot maanden griepachtige klachten krijgt: koorts, spierpijn, hoofdpijn of pijn aan je gewrichten.
Heb je een klein, rood plekje op de plek van de beet? Daar hoef je je zich geen zorgen om te maken. Dat is een normale reactie van je huid op de beet. Het trekt binnen een paar dagen vanzelf weer weg.
Tekenbeten voorkomen
Voorkomen is beter dan genezen. Zo maak je de kans dat je een tekenbeet krijgt zo klein mogelijk:
- Blijf op de paden. Loop niet door dichte struiken of hoog gras.
- Draag een broek met lange pijpen en een t-shirt met lange mouwen. Stop je broek in je sokken. Lichte kleuren zorgen ervoor dat je teken op je kleding snel ziet.
- Omdat kinderen kleiner zijn dan volwassenen, hebben ze vaker tekenbeten achter de oren en in de nek. Laat kinderen daarom een petje of hoed dragen in de natuur.
- Als je blote benen en armen hebt, smeer ze dan in met een insectenwerend middel zoals DEET of Icaridin (lees de aanwijzing op de verpakking).
Check voordat je op pad gaat op de website www.tekenradar.nl hoe actief teken zijn. Maar ook bij een lage activiteit is er een kans op een tekenbeet. Daarom geldt altijd: ‘na een bezoek aan het groen, een tekencheck doen!’.
Controleren op teken
Maak er een gewoonte van om jezelf en je kinderen te controleren op teken als je in het groen bent geweest. Doe dat bijvoorbeeld elke avond bij het tandenpoetsen of douchen. Teken houden van een warme, vochtige omgeving. Teken kunnen overal op je lichaam zitten, maar controleer altijd op teken:
- achter je oren
- rond de haargrens in de nek
- langs de randen van je ondergoed
- in je liezen
- in je oksels
- in je bilspleet
- in je knieholtes
Veelgestelde vragen over teken
Teken zijn er het hele jaar door. Zodra de temperatuur boven de 5 tot 10 °C komt, kunnen ze actief worden. De meeste mensen worden gebeten in de lente en de zomer, maar tegenwoordig komen tekenbeten ook in de herfst en zelfs in de winter voor.
Nee, er is geen vaccin tegen de ziekte van Lyme.
Er is een vaccin tegen tekenencefalitis. Vaccineren is alleen zinvol voor mensen die vaak in natuur zijn in landen waar de ziekte veel voorkomt. In Nederland komt de ziekte zo weinig voor dat het niet zinvol is om je te laten vaccineren. Mogelijk komt hier in de toekomst verandering in.
Nee, bij elke nieuwe tekenbeet heb je opnieuw kans op de ziekte van Lyme.
Ja, dat kan. Niet alle mensen die de ziekte van Lyme hebben, hebben eerst een rode ring gezien. En maar één op de drie mensen met de ziekte van Lyme, kan zich herinneren dat hij door een teek is gebeten.
Kinderen spelen meer in het groen en gaan bij wandelingen vaak van de paden af. Daardoor hebben ze een grotere kans op een tekenbeet. Omdat kinderen kleiner zijn dan volwassenen, hebben ze vaker tekenbeten achter de oren en in de nek. Laat kinderen daarom een petje of hoed dragen in de natuur. En controleer bij kinderen altijd het hoofd op tekenbeten als ze in het groen zijn geweest.
