Kwik

In oude thermometers, bloeddrukmeters en barometers kan kwik zitten. Als je zo’n voorwerp kapot laat vallen, rollen en stuiteren de bolletjes kwik naar alle kanten. Soms meters ver weg. Die bolletjes zijn zo klein dat je ze moeilijk kunt opruimen. Blijven er bolletjes liggen? Dan verdampen ze langzaam tot kwikdamp. En daar kun je ziek van worden. Voorkom problemen met kwik en breng je kwikhoudende spullen zo snel mogelijk naar het chemisch afval.

Breng spullen met kwik naar het chemisch afval

Een ongelukje met kwik kan grote gevolgen hebben. Het opruimen van kwik kost al snel duizenden euro’s. Meestal vergoedt je verzekering dit niet. Vaak moet een speciaal schoonmaakbedrijf komen en moet je besmette materialen wegdoen. Bijvoorbeeld de houten vloer, het vloerkleed, kleding, de stofzuiger of meubels.

Heb je nog producten met kwik in huis? Verpak ze voorzichtig in een dubbele laag plastic en breng ze gratis naar het klein chemisch afval van de milieustraat. Thermometers zijn kwetsbaar en een barometer is aan de bovenkant vaak open. Let op dat de spullen tijdens het vervoer niet breken, lekken of leeglopen.

Ervaringsverhalen

Toen het kwik uit de barometer zich in de hal verspreidde wist Gerda niet wat ze moest doen.

Een gezin is in rep en roer nadat ze erachter komen dat de kinderen uren met kwik gespeeld hebben.

Antiek kwik

Kwik werd vroeger ook wel kwikzilver genoemd. Het is een metaal dat bij kamertemperatuur vloeibaar is. Kwik zet uit en krimpt onder invloed van de luchtdruk en de temperatuur. Daarom werd vloeibaar kwik vroeger veel toegepast in barometers en thermometers.

De verkoop van nieuwe kwikthermometers en nieuwe kwikbarometers is verboden vanaf het begin van deze eeuw. Maar het repareren en verkopen van antieke of gebruikte kwikthermometers en kwikbarometers mag nog wel. Het is ook niet verboden om een kwikthermometer of kwikbarometer in huis te hebben. In veel huizen zie je nog een antieke barometer aan de muur. Soms is het een gekoesterd erfstuk in de familie.

In welke voorwerpen zit kwik?

Omdat kwik erg giftig is, mogen de meeste producten met vloeibaar kwik niet meer worden gemaakt. Maar veel mensen hebben nog een oude barometer of thermometer in huis. Als zo’n product breekt of valt, komt het kwik vrij. De meeste ongelukken gebeuren met:

Heb jij nog een oude kwikthermometer ergens in een laatje liggen? Het is niet altijd makkelijk om te zien of je thermometer kwik bevat of niet. Lees hier hoe je een kwikthermometer herkent.

Veel mensen hebben nog een antieke barometer in huis. Het is vaak een erfstuk en er zijn ook mensen die ze verzamelen. In oude barometers zit veel kwik. Dat is erg lastig op te ruimen. Als een barometer van de muur valt, zorgt dat voor grote problemen. Bel direct de GGD om advies te vragen over de schoonmaak.

In TL-lampen en spaarlampen zit een heel klein beetje kwik. Daarom zijn er bij breuk geen kwikdruppels te zien. Maar de resten van de lamp kunnen wel kwik bevatten. Je moet het glas en het poeder dus altijd zorgvuldig opruimen.

Let op: een spaarlamp is niet hetzelfde als een ledlamp. In ledlampen zit geen kwik. Ze zien er soms aan de buitenkant vrijwel hetzelfde uit. Wil je weten of je een spaarlamp of een ledlamp hebt?

Een spaarlamp bestaat eigenlijk uit een opgevouwen TL-buisje. Als je de lamp tegen het licht houdt, zie je de ‘TL-buisjes’ in de lamp zitten. Een ledlamp heeft dat niet.
Op een spaarlamp met kwik staat vaak het logo voor klein chemisch afval (een doorgestreepte container).
Soms staan op de spaarlamp de letters ‘Hg’ (de scheikundige afkorting voor kwik).

Vervang spaarlampen door ledlampen. Een ledlamp is energiezuiniger en er komt geen kwik vrij als de lamp breekt. Lever je spaarlampen in bij de milieustraat.

Hoe herken je een kwikthermometer?

Het is niet altijd makkelijk om te zien of je thermometer kwik bevat of niet. De belangrijkste aanwijzingen zijn:

de aankoopdatum: de verkoop van nieuwe kwikthermometers is verboden na 2003
en de kleur van de afleesstreep: kwik is lichtgrijs

Heb je je thermometer gekocht vóór 2003 en heeft hij een grijze afleesstreep? Dan is de kans groot dat het een kwikthermometer is. Lever hem in bij het chemisch afval.

Heb je je thermometer gekocht vóór 2003 maar heeft hij een rode of blauwe kolom? Dan kan het toch een kwikthermometer zijn. Sommige fabrikanten hebben het glas van de afleeskolom namelijk rood of blauw gekleurd om hem makkelijker af te kunnen lezen. Je kunt daardoor niet goed zien welke kleur de vloeistof is. Lever de thermometer voor de zekerheid in bij het chemisch afval.

Heb je je thermometer nieuw gekocht na 2003? Dan is het géén kwikthermometer, want de verkoop van nieuwe kwikthermometers is verboden na 2003. De meeste thermometers van na 2003 hebben een rode of blauwe kolom en bevatten een vloeistof op basis van alcohol of petroleum. Thermometers van na 2003 kunnen ook de lichtgrijze vloeistof Galinstan® bevatten. Dat is verwarrend, want daardoor lijkt het een kwikthermometer, maar dat is het dus niet. Let op: heb je de thermometer tweedehands gekocht na 2003 dan kan er wel weer kwik inzitten.

Is deze puzzel je een beetje te ingewikkeld of twijfel je? Lever dan voor de zekerheid je thermometer in bij het chemisch afval en koop een nieuwe. Je hebt al een nieuwe, veilige thermometer voor een paar euro.

Wat moet je doen als je kwik hebt gemorst?

Kwik is giftig. Liggen er ergens in huis nog druppeltjes kwik, dan kun je daar op de lange termijn gezondheidsklachten door krijgen. Dat komt omdat kwik giftige kwikdampen afgeeft. Het is belangrijk dat je gemorst kwik goed opruimt, zodat er geen druppels achterblijven.

Gemorst kwik opruimen

Kwik is lastig goed op te ruimen. De bolletjes zijn ontzettend klein en stuiteren alle kanten op. Ze verdwijnen onder vloeren, in spleten en achter plinten. Daarnaast blijft kwik makkelijk ‘plakken’ aan schoenen, sokken en kleding.

Volg onderstaande stappen precies op om te voorkomen dat je het kwik verder verspreidt:

Loop niet door de kwikbolletjes heen. Ben je er al door heengelopen? Doe je schoenen uit en stop ze in een plastic zak. Doe dat ook met kleding die in contact is gekomen met de kwik. Zet de zak buiten. Stop kleding waar misschien kwik op zit niet in de wasmachine.
Zorg ervoor dat iedereen de kamer uit gaat. Als eerste zwangere vrouwen, kinderen en huisdieren. Doe dit zonder uitstel, maar rustig: niet overhaast
Ventileer de ruimte. Open de ramen en de buitendeuren en/of zet de ventilatie op de hoogste stand. Sluit de deuren naar andere ruimtes.
Gebruik nooit een stofzuiger, bezem, of stoffer en blik om kwik op te ruimen. Spoel kwik nooit door de gootsteen of de wc.

Download nu de opruiminstructie voor kwik van het RIVM.

Wanneer de GGD bellen?

In de volgende situaties kun je het beste de GGD bellen:

In een barometer of bloeddrukmeter zit veel kwik. Het is vrijwel onmogelijk om dat zelf goed op te ruimen. Het is beter om dat door een speciaal bedrijf te laten doen. Het bedrijf moet daarna met een meting controleren of het kwik echt goed is opgeruimd.

Kinderen zijn gevoeliger voor kwik dan volwassenen. In een omgeving met kinderen is het daarom extra belangrijk om kwik goed op te ruimen.

Maak je je veel zorgen over je gezondheid? Of denk je dat je misschien niet alle kwikdruppels hebt kunnen opruimen? Bespreek dit dan met je GGD.

Gespecialiseerde schoonmaakbedrijven

Kun je geen contact krijgen met de GGD? (bijvoorbeeld buiten kantooruren)? Bel dan zelf direct een schoonmaakbedrijf dat gespecialiseerd is in het opruimen van kwik, bijvoorbeeld:

GGDLeefomgeving is een website met betrouwbare, inhoudelijke informatie en maakt in principe geen reclame. Maar niet elk schoonmaakbedrijf kan kwik goed opruimen. Van de genoemde bedrijven weten we dat zij de benodigde deskundigheid en apparatuur in huis hebben om kwik op de juiste manier op te ruimen. Daarom noemen we hier bij uitzondering de namen van deze bedrijven.

Wat zijn de gezondheidsrisico’s van kwik?

Kwikdamp geeft meestal niet direct gezondheidsklachten. Maar als je langere tijd kwikdamp inademt kan dat slecht zijn voor je zenuwstelsel en je nieren. Je kunt de volgende klachten krijgen:

spiersamentrekkingen; beven of trillen
prikkelbaarheid
slechte concentratie en moeite om dingen te onthouden

Sommige van de klachten komen ook voor bij andere ziektes. Daardoor denken mensen zelf, en ook dokters, vaak niet meteen aan een kwikvergiftiging.

Ongeboren baby’s en kinderen zijn extra gevoelig voor kwik, omdat hun zenuwstelsel nog in ontwikkeling is. Bij kinderen kan de zogenaamde ‘pink disease’ optreden als zij langere tijd kwik inademen. Kenmerken daarvan zijn onder andere roze, pijnlijke, zwetende en gezwollen handen en voeten, waarvan de huid vervelt.

Tandvullingen met kwik

Tandvullingen van amalgaan bevatten kwik. Het is bekend dat mensen met amalgaanvullingen meer kwik in hun lichaam hebben dan mensen zonder vullingen. Maar de Gezondheidsraad geeft aan dat er geen aanwijzingen zijn dat dat ook daadwerkelijk gezondheidsschade veroorzaakt. Maak je je zorgen over je vullingen? Bespreek dit dan met je tandarts.

Kwik in vis

Door vervuiling van ons water kan ook in vis kwik zitten. Vooral roofvissen die veel andere vissen eten, kunnen meer kwik bevatten. Zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en kleine kinderen zijn extra gevoelig voor de effecten van kwik. Zij moeten daarom voorzichtig zijn met het eten van bepaalde soorten vis. Meer hierover lees je op de site van het voedingscentrum.

Klachten na het opruimen van kwik

Het komt bijna nooit voor dat gemorst kwik direct gezondheidsklachten veroorzaakt. Heb je tijdens of na het opruimen toch klachten? Heb je bijvoorbeeld een metaalsmaak in je mond, moet je hoesten of heb je rillingen, koorts en hoofdpijn? Of ben je misselijk en moet je overgeven? Bel dan direct je huisarts.

Monique: “Als ik dit had geweten…”

Monique was niet bekend met de gevaren van kwik, totdat de antieke barometer die in de gang hing (een familiestuk) bleek te lekken. “We probeerden het op te ruimen met speelkaarten, met plakband. Maar die bolletjes zijn op een gegeven moment zó klein. Ik kon alleen maar denken: ik krijg dit nooit weg. Toen heb ik de GGD gebeld.”

Lees het ervaringsverhaal van Monique

Wist je dat …

De Engelse uitdrukking ‘mad as a hatter’ (zo gek als een hoedenmaker) alles te maken heeft met kwik? In de achttiende en negentiende eeuw gebruikten hoedenmakers kwikdamp bij het maken van vilt voor de hoeden. Zij kregen hierdoor vaak ernstige hersenbeschadigingen.
Kwik heel zwaar is? Kwik weegt bijna 14 keer zoveel als water. Daardoor zakt kwik makkelijk door allerlei soorten vloerbedekking heen. Zelfs als je kwik morst op strak gelegd laminaat, kan het door de minuscule kiertjes zakken en ónder het laminaat terechtkomen.
Kwik ‘vanzelf’ kan bewegen? Als het kwik in contact komt met materialen zoals hout, gips of papier, kan het zich eraan hechten en langs het oppervlak bewegen. Daardoor kan het bijvoorbeeld vanzelf achter het behang kruipen.
Een kwikbarometer vaak een open bovenkant heeft? De barometer heeft een open verbinding met de lucht om de luchtdruk goed te kunnen meten. Oppassen geblazen dus als je de barometer van de muur haalt of vervoert, want er kan makkelijk kwik uit lekken!
Vooral het inademen van kwikdamp giftig is? Het inslikken van kwik(druppels) is veel minder gevaarlijk, omdat kwik bijna niet door je darmen wordt opgenomen.
Het vroeger heel normaal was om kwik in huis te hebben? Sommige mensen hadden kwik in huis voor bijvoorbeeld wetenschappelijke experimenten of hun hobby.

Veelgestelde vragen over kwik

Kwik is een zilverkleuring metaal. Bij kamertemperatuur is het een vloeistof. Als kwikdruppels de grond raken splitsen ze zich in honderden kleine bolletjes die alle kanten op stuiteren. Het lijken net kleine knikkertjes. Als de knikkertjes bij elkaar komen vormen ze weer een groter bolletje.

De verkoop van nieuwe kwikthermometers is verboden vanaf 2003. De verkoop van nieuwe kwikbarometers is verboden vanaf 2006. Reparatie en verkoop van antieke of gebruikte kwikthermometers en kwikbarometers mag nog wel. Het is ook niet verboden om een kwikthermometer of kwikbarometer in huis te hebben.

Ja, vanwege het kwik is het inderdaad beter om de barometer weg te doen. In een barometer zit veel kwik. Het komt regelmatig voor dat een barometer van de muur valt. Met als gevolg een vloer vol kwikdruppels. Kwik is heel erg moeilijk op te ruimen. Vaak moet er een speciaal bedrijf komen om dat te doen. Dat kost al snel duizenden euro’s en dat wordt niet altijd vergoed door de verzekering. Voorkom dus ellende en breng de kwikbarometer (voorzichtig en dubbel verpakt in plastic zodat het niet gaat lekken) gratis naar de milieustraat van je gemeente.

Verpak de barometer of thermometer voorzichtig in dubbel plastic. Zo voorkom je dat er kwik in je tas of in je auto terechtkomt als je je barometer op thermometer wegbrengt. Lever het als klein chemisch afval gratis in bij de milieustraat van je gemeente.

Heb jij nog een oude kwikthermometer ergens in een laatje liggen? Het is niet altijd makkelijk om te zien of je thermometer kwik bevat of niet. Lees hier hoe je een kwikthermometer herkent.

In spaarlampen zit kwik, in ledlampen niet. Maar ze zien er aan de buitenkant soms bijna hetzelfde uit. Wil je weten of je een spaarlamp of een ledlamp hebt?

Een spaarlamp bestaat eigenlijk uit een opgevouwen TL-buisje. Als je de lamp tegen het licht houdt, zie je de ‘TL-buisjes’ in de lamp zitten. Een ledlamp heeft dat niet.
Op een spaarlamp met kwik staat vaak het logo voor klein chemisch afval (een doorgestreepte container).
Soms staan op de spaarlamp de letters ‘Hg’ (de scheikundige afkorting voor kwik).

Vervang spaarlampen door ledlampen. Een ledlamp is energiezuiniger en er komt geen kwik uit vrij wanneer de lamp breekt. Lever de spaarlamp in bij de milieustraat.

De meeste thermometers van na 2003 bevatten een vloeistof op basis van alcohol of petroleum. Heb je zo’n thermometer laten vallen? Dan kun je de vloer gewoon schoonmaken met keukenrol, en daarna met zeep en water. Breng de resten naar het chemisch afval.