Kwik, onbewust gevaarlijk
Wat is kwik?
Kwik is een metaal dat vloeibaar is bij kamertemperatuur. Het zit in bijvoorbeeld oude thermometers en barometers. Kwik is gevaarlijk, omdat het giftig is. We moeten voorzichtig zijn bij het gebruiken en weggooien van dingen met kwik om problemen voor de gezondheid en het milieu te voorkomen.
Kwik laten vallen? Bel de GGD!
Heb je een voorwerp met kwik laten vallen? Blijf uit de buurt van de kwikdruppels, zet ramen open voor frisse lucht en bel direct de GGD van jouw regio. Is het buiten kantooruren? Lees hier wat je dan kunt doen.
Het opruimen van kwik
Bij de GGD merken we dat er veel mensen zijn die nog een thermometer of barometer met kwik in huis hebben. Én dat een ongeluk in een klein hoekje zit. Een thermometer die op de grond valt of een barometer die per ongeluk van de muur valt… De kans lijkt misschien klein, maar in de praktijk gebeurt het toch. En wat doe je dan? Hoe ruim je het op? Wie bel je? En waar kun je het inleveren? Je leest het op deze praktische pagina over kwik.
Ervaringsverhaal: Gerda probeerde kwik op te ruimen met de stofzuiger
Een veelgemaakte fout is dat mensen gemorst kwik met de stofzuiger opzuigen.
Bekijk alle fragmenten waarin Gerda vertelt over haar kwikongeluk.
Wat gebeurt er als kwik op de grond valt?
Als kwik op de grond valt, spat het uiteen in honderden kleine bolletjes kwik. Kwik is gevaarlijk, want de kleine bolletjes kwik verspreiden zich en zorgen voor de vorming van kwikdampen. Die dampen zijn schadelijk als je ze inademt. De dampen blijven lang in de lucht hangen en kunnen gezondheidsproblemen veroorzaken, vooral als je er lang aan wordt blootgesteld.
Ervaringsverhaal: kinderen en kwik
Een telefoontje van een bezorgde moeder komt binnen bij de GGD. De kinderen hebben bij oma gespeeld en daar is een oud potje kwik omgevallen. De kurk is los geschoten en het kwik ligt op het tapijt. Of dat kwaad kan?
Rob van Aalsburg is arts Milieu en Gezondheid bij de drie GGD’en in Brabant. De impact van dit ongeluk maakte veel indruk op hem. Lees hier het complete verhaal van Rob.
Het inademen van kwik is gevaarlijk
Als je lange tijd kwikdampen inademt, heb je kans dat je een kwikvergiftiging oploopt. Kwik heeft vooral effect op je zenuwstelsel en je nieren. Ongeboren baby’s en kinderen zijn extra gevoelig voor kwik, omdat hun zenuwstelsel nog in ontwikkeling is.
Daarom is het belangrijk om voorzichtig te zijn met kwik en om gemorst kwik goed op te ruimen. Je kunt dat het beste laten doen door een gespecialiseerd schoonmaakbedrijf. Als je het zelf probeert op te ruimen heb je kans dat je het kwik juist door je hele huis verspreidt. Bovendien lukt het vaak niet om alle kwikdruppels te vinden en op te ruimen.
Wist je dat …
- De Engelse uitdrukking ‘mad as a hatter’ (zo gek als een hoedenmaker) alles te maken heeft met kwik? In de achttiende en negentiende eeuw gebruikten hoedenmakers kwikdamp bij het maken van vilt voor de hoeden. Zij kregen hierdoor vaak ernstige hersenbeschadigingen.
- Kwik heel zwaar is? Kwik weegt bijna 14 keer zoveel als water. Daardoor zakt kwik makkelijk door allerlei soorten vloerbedekking heen. Zelfs als je kwik morst op strak gelegd laminaat, kan het door de minuscule kiertjes zakken en ónder het laminaat terechtkomen.
- Kwik ‘vanzelf’ kan bewegen? Als het kwik in contact komt met materialen zoals hout, gips of papier, kan het zich eraan hechten en langs het oppervlak bewegen. Daardoor kan het bijvoorbeeld vanzelf achter het behang kruipen.
- Een kwikbarometer vaak een open bovenkant heeft? De barometer heeft een open verbinding met de lucht om de luchtdruk goed te kunnen meten. Oppassen geblazen dus als je de barometer vervoert, want er kan makkelijk kwik uit lekken!
- Vooral het inademen van kwikdamp giftig is? Het inslikken van kwik(druppels) is veel minder gevaarlijk, omdat kwik bijna niet door je darmen wordt opgenomen.
- Het vroeger heel normaal was om kwik in huis te hebben? Sommige mensen hadden kwik in huis voor bijvoorbeeld wetenschappelijke experimenten of hun hobby.
Monique: “Als ik dit had geweten…”
Monique was niet bekend met de gevaren van kwik, totdat de antieke barometer die in de gang hing (een familiestuk) bleek te lekken. “We probeerden het op te ruimen met speelkaarten, met plakband, maar die bolletjes zijn op een gegeven moment zó klein. Ik kon alleen maar denken: ik krijg dit nooit weg. Toen heb ik de GGD gebeld…” Lees hier haar verhaal over het opruimen van kwik.
Waar zit kwik in?
Hoewel kwik gevaarlijk is, komt kwik nog steeds in verschillende producten en materialen voor. Veelvoorkomende bronnen zijn:
- Thermometers en barometers. Oude thermometers en barometers kunnen kwik bevatten. Vooral in barometers zit veel kwik.
- Oude bloeddrukmeters. In oude medische hulpmiddelen, zoals bloeddrukmeters, kan kwik zitten.
- Elektronische apparaten. In sommige elektronische apparaten, zoals schakelaars, thermostaten en relais, kan kwik zitten.
- Batterijen. In oudere batterijen kan nog kwik zitten. In moderne batterijen mag vrijwel geen kwik meer zitten.
- TL-buizen en spaarlampen. In fluorescerende lampen en spaarlampen zit kwik.
De meeste ongelukken met kwik gebeuren met thermometers en barometers. Heb je een (antieke) thermometer of barometer in huis? Controleer of er kwik in zit!
Tandvullingen met kwik
Tandvullingen van amalgaan bevatten kwik. Het is bekend dat mensen met amalgaanvullingen meer kwik in hun lichaam hebben dan mensen zonder vullingen. Maar de Gezondheidsraad geeft aan dat er geen aanwijzingen zijn dat dat ook daadwerkelijk gezondheidsschade veroorzaakt. Maak je je zorgen over je vullingen? Bespreek dit dan met je tandarts.
Kwik in vis
Door vervuiling van ons oppervlaktewater kan ook in vis kwik zitten. Vooral roofvissen die veel andere vissen eten, kunnen relatief veel kwik bevatten. Zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en kleine kinderen zijn extra gevoelig voor de effecten van kwik. Zij moeten daarom voorzichtig zijn met het eten van zelfgevangen vis en met het eten van veel roofvissen, zoals snoekbaars. Meer hierover lees je op de site van het voedingscentrum.
Hoe herken je kwik in je barometer of thermometer?
- Lees de informatie bij het product. Kijk op de website of in de handleiding van het product om te zien of het kwik bevat.
- Kijk hoe de vloeistof eruitziet. In thermometers en barometers met kwik zie je het kwik in de vorm van een lichtgrijze vloeistof. In een thermometer met een rode of blauwe kolom zit géén kwik.
- Probeer te achterhalen hoe oud het product is. De verkoop van nieuwe kwikthermometers is verboden vanaf 2003. De verkoop van nieuwe kwikbarometers is verboden vanaf 2006. Heb je het product na die datum (nieuw!) gekocht, dan zit er geen kwik in. Maar let op: verkoop van antieke of gebruikte kwikthermometers en kwikbarometers mag nog wel. Tweedehands thermometers en barometers kunnen dus nog kwik bevatten. Ook als je ze na 2003 en 2006 hebt gekocht.
Lever je barometer of kwikthermometer in!
Een ongelukje met kwik kan grote gevolgen hebben. Heb je nog producten met kwik in huis? Verpak ze voorzichtig in een dubbele laag plastic en breng ze gratis naar het klein chemisch afval van de milieustraat. Thermometers zijn kwetsbaar en een barometer is aan de bovenkant vaak open. Let op dat de spullen tijdens het vervoer niet breken, lekken of leeglopen.