Windmolens

Windmolens wekken op een milieuvriendelijke manier elektriciteit op. Zo proberen we de klimaatverandering tegen te gaan. Gemeenten zoeken daarom naar geschikte plekken voor windmolens.

De meeste mensen vinden het goed dat er meer windmolens komen om schone energie op te wekken. Maar als er plannen zijn voor windmolens in de buurt van jouw huis, dan roept dat wel vragen op. Want wat betekent zo’n windmolen nu precies voor je gezondheid? Hoeveel overlast kun je verwachten? Op deze pagina lees je wat er bekend is over windmolens en gezondheid.

Overlast en gezondheidsklachten door windmolens

De ronddraaiende wieken van windmolens maken een zoevend geluid. Dat typische, zoevende geluid kan vervelend zijn. Hoe sneller de wieken draaien, hoe harder het geluid.

Hoe vervelend iemand het geluid van windmolens vindt, verschilt van persoon tot persoon. Sommige mensen zijn gevoeliger voor geluid en hebben er eerder last van dan anderen. Lees meer over geluidgevoeligheid. Ook de omstandigheden spelen een rol. Het is te vergelijken met geluidhinder van je buren. Van buren die je graag mag, kun je meer hebben dan van buren die je niet aardig vindt. Dus als je het niet erg vindt dat er een windmolen komt, dan heb je er waarschijnlijk minder last van. Kun je de molens zien vanuit je huis en vind je dat storend? Dan heb je vaak juist meer hinder.

Windmolens hoor je ’s nachts meestal beter dan overdag, omdat er ’s nachts minder ander geluid is. Je kunt daardoor ’s nachts extra last hebben. Het lijkt logisch dat windmolengeluid er dus voor zorgt dat je slechter slaapt, maar er is geen bewijs dat dat gebeurt. Er is een aantal onderzoeken gedaan naar de slaapverstoring door windmolens, maar de uitkomsten daarvan spreken elkaar tegen.

De meeste bronnen van geluid veroorzaken verschillende tonen. Lage tonen noemen we ook wel laagfrequent geluid. Laagfrequent geluid kan heel vervelend zijn, zelfs als het geluid niet hard is.

Windmolens veroorzaken laagfrequent geluid. De sterkte van laagfrequent geluid van windmolens is te vergelijken met dat van andere bronnen, zoals verkeer.

Over infrasoon geluid of infrageluid, is nog weinig bekend. Infrageluid zijn trillingen met zo’n lage frequentie, lager dan 20 Herz, dat mensen ze niet kunnen horen. Infrageluid door windmolens is heel zwak. We verwachten daarom niet dat dit bijdraagt aan de overlast.

Op verschillende websites over windenergie staat dat je van windmolens ziek kunt worden. De lage tonen en trillingen van windmolens zouden de Vibro-akoestische ziekte of een evenwichtsstoornis veroorzaken. Dat zou dan leiden tot het windturbinesyndroom. Die websites verwijzen meestal naar één onderzoek.

Voor een goed beeld is het belangrijk om alle onderzoeken op een rij te zetten en ook te kijken naar de kwaliteit van de onderzoeken. Het RIVM deed dat en daaruit blijkt dat er op dit moment onvoldoende bewijs is dat windmolens deze ziekten veroorzaken. Omdat er veel vragen zijn over de gezondheidseffecten van windmolens is er een kenniscentrum van het RIVM. Het kenniscentrum houdt nieuw onderzoek over windmolens in de gaten.

Als een windmolen tussen de zon en je woning staat, veroorzaken de draaiende wieken slagschaduw: steeds afwisseling van licht en donker. Dat is erg vervelend. Tot 2021 hadden we in Nederland een grens voor slagschaduw, maar die grens heeft de Raad van State ongeldig verklaard. De gemeenten moeten nu zelf regels voor slagschaduw vaststellen tot er een nieuwe landelijke norm is. Is er meer slagschaduw dan de gemeente acceptabel vindt? Dan kan de molen automatisch stilgezet worden.

Moderne windmolens kunnen meer dan 200 meter hoog zijn. Je kunt ze dus al van ver zien. Veel mensen storen zich daaraan. Als je de windmolens kunt zien vanuit je huis, heb je vaak extra last van het geluid. Dat is voor iedereen anders. En het heeft waarschijnlijk ook te maken met je mening over windmolens in het algemeen.

Tijdens de bouw van een windmolen kun je overlast hebben van de werkzaamheden (geluid, trillingen, verkeer van en naar de bouwplaats).

Geluidhinder van windmolens en gezondheid

Als je lang last hebt van geluid heeft dit gevolgen voor je gezondheid. Geluidhinder kan stress en klachten veroorzaken, zoals hoofdpijn, boosheid en slecht slapen.

Uit onderzoek naar geluidsoverlast door verkeer blijkt dat geluid ook direct effect kan hebben op de gezondheid, los van overlast. Blootstelling aan veel verkeersgeluid geeft een grotere kans op een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten, ook als je er niet bewust last van hebt. Bij windmolengeluid zien we dat niet. Misschien komt dat omdat windmolengeluid deze gezondheidseffecten niet veroorzaakt. Maar het kan ook komen doordat er bij windmolens minder onderzoek is gedaan. Het is lastig om duidelijke resultaten te krijgen uit onderzoek bij windmolens, omdat er minder mensen dichtbij een windmolen wonen.

Wat kun je doen om overlast te verminderen?

Maak je je zorgen over de komst van windmolens in de buurt? Neem dan contact op met je gemeente. Gemeenten moeten hun inwoners de mogelijkheid geven om mee te denken. Als dat vanaf het begin gebeurt, kan dat overlast voorkomen of beperken.

Overleg met je buurtgenoten over hoe jullie in gesprek kunnen gaan met de gemeente of degene die de windmolens willen plaatsen. Of sluit je aan bij een bestaande bewonersgroep.

Denk mee over de plek waar de windmolens kunnen komen. Bespreek ook hoe ze het beste in de omgeving passen, zodat ze minder het uitzicht verstoren. Probeer zo vroeg mogelijk betrokken te worden.

Denk samen met de gemeente na over mogelijkheden om voordeel te hebben van de windmolens. Is dat niet mogelijk? Bepreek dan de mogelijkheden voor vergoeding van het verlies aan woonplezier en kwaliteit van de omgeving. Je kunt bijvoorbeeld voorstellen dat de gemeente of de eigenaar een fonds opricht waarin een deel van de opbrengst van de windmolens komt. Dat kunnen jullie gebruiken om de directe omgeving te verbeteren. Dat kan ook gaan om maatregelen tegen (onverwacht veel) overlast.

Vraag aan de gemeente of ze de hoeveelheid geluidhinder en slagschaduw in de gaten blijven houden. De gemeente kan iets doen als de windmolen meer geluid en slagschaduw veroorzaakt dan mag.

Vraag aan de gemeente om een klachtenmeldpunt op te zetten. Maak afspraken over hoe, en hoe snel, de windmoleneigenaar moet reageren als er klachten zijn. Bespreek mogelijkheden om de windmolens tijdelijk stil te zetten als er meer klachten zijn dan normaal. Dat kan gebeuren als de zon erg laag staat of bij harde wind.

Wat is de rol van de gemeente en de GGD?

Gemeenten moeten van de rijksoverheid zoeken naar mogelijke gebieden voor duurzame elektriciteit. Dat zijn de ‘zoekgebieden’. Gemeenten doen dat samen met andere gemeenten in de regio, de RES-regio. RES staat voor Regionale Energiestrategie (RES).  De zoekgebieden zijn nog niet de definitieve plekken. Die moet de gemeente zelf aanwijzen.

De gemeente moet zorgen voor open en eerlijke informatie aan de mensen in de buurt. Zij moeten mee kunnen denken bij alle stappen: van plan tot besluit en uitvoering. Het is belangrijk dat gemeenten en inwoners zo vroeg mogelijk met elkaar in gesprek gaan. Dus eigenlijk al bij de keuze van de zoekgebieden.

Komt er een aanvraag voor de bouw van een windmolen of een windmolenpark in een zoekgebied? Dan bekijkt de gemeente of die aanvraag past in het bestemmings- of omgevingsplan. Ook onderzoekt de gemeente of het geluid en de slagschaduw van de windmolens onder de wettelijke normen blijft.

GGD’en willen dat de inrichting van de woonomgeving goed is en blijft voor de gezondheid. Dat betekent dat we adviseren om het aantal mensen dat last heeft van windmolens zo veel mogelijk te beperken. Lees meer over de adviezen die GGD-en geven over windmolens.

Veranderingen in je omgeving en de omgevingswet

Sinds 1 januari 2024 geldt de Omgevingswet in Nederland. De Omgevingswet regelt van alles over de omgeving waarin we wonen en werken.  In de Omgevingswet is er veel aandacht voor gezondheid. Komt er ergens bijvoorbeeld een nieuwe weg of een nieuwe wijk, een bedrijf of een windmolen? Dan moet de gemeente afwegen wat dat betekent voor de gezondheid van de mensen die daar wonen. Of van de mensen die er straks komen te wonen. Veel gemeenten vragen hierover advies aan hun GGD.

Gaat er iets veranderen in jouw omgeving en maak je je ongerust over je gezondheid? Zijn er bijvoorbeeld plannen voor een windmolen bij jou in de buurt? Dan kun je bij je gemeente navragen hoe zij gezondheid heeft meegenomen en afgewogen.

Veelgestelde vragen over windmolens

Nee, die is er niet. Op 30 juni 2021 heeft de Raad van State bepaald dat de norm voor geluid van windmolens niet meer geldig is. Tot er een nieuwe landelijke norm is, stellen gemeenten hun eigen geluidnorm vast. Dat kan ook de oude norm zijn. Lees meer over de uitspraak van de Raad van State.

Volgens de oude norm mocht het geluid bij je huis gemiddeld over een jaar niet harder zijn dan 47 decibel Lden. Lden is een maat voor het gemiddelde geluid over 24 uur. Die maat telt het geluid ’s avonds en ’s nachts zwaarder mee dan het geluid overdag, omdat het geluid dan hinderlijker is.

Die norm was iets strenger dan de geluidsnormen voor verkeer en bedrijven. Dat is vanwege het zoevende geluid van molens. Mensen vinden dat soort geluid vaak vervelender dan dezelfde hoeveelheid geluid van bijvoorbeeld verkeer.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft een lagere norm voorgesteld. De WHO-advieswaarde is 45 decibel Lden gemiddeld over een jaar.

Nee, die is er niet. Op 30 juni 2021 heeft de Raad van State bepaald dat de norm voor slagschaduw niet meer geldig is. Tot er een nieuwe landelijke norm is, stellen gemeenten hun eigen norm voor slagschaduw vast. Dat kan ook de oude norm zijn.

Volgens de oude norm mocht een windturbine niet meer dan 17 dagen per jaar slagschaduw veroorzaken op je huis. Op zo’n dag mocht dat niet langer dan 20 minuten duren.

Nee, dat hoeft niet. Het geluid van een hoge windmolen is soms zachter dan het geluid van een lage windmolen. Maar een hoge windmolen kun je wel van grotere afstand zien. We weten dat het zien van een windmolen zorgt dat je meer overlast ervaart. Daardoor kan het zijn dat je meer last hebt van een hogere windmolen.

Dat kan, maar dat hoeft niet. Hoe groter de afstand, hoe minder sterk het geluid. Maar dat betekent niet automatisch dat je minder overlast ervaart. Naast de sterkte van het geluid, hebben ook andere zaken invloed. Het maakt bijvoorbeeld veel uit of je de windmolen kunt zien of niet.

Het is belangrijk dat windmolens op een veilige afstand van woningen komen. Het kan namelijk gebeuren dat een wiek (rotorblad) afbreekt en op de grond terechtkomt. Daarom moeten windmolens aan strenge veiligheidseisen voldoen. Er zijn wettelijke regels voor veilige afstanden tot bijvoorbeeld wegen, transportleidingen en opslagplaatsen voor gevaarlijke stoffen. De kans op een ongeluk is daardoor heel klein.

Nederland heeft geen regels voor de minimale afstand tussen een windmolen en een woning om overlast te voorkomen. Maar een gemeente kan wel een minimale afstand afleiden uit de (oude) Nederlandse normen voor geluid en slagschaduw. Die afstand is dan voor elke plek uit te rekenen. Dat heeft meer zin dan een vaste afstandsnorm.

Dat weten we niet. Er is nog geen onderzoek gedaan naar de gevolgen van geluid van windmolens op de gezondheid van kinderen. Wel weten we dat kinderen die ernstige geluidsoverlast hebben van vliegtuigen en verkeer, minder goed leren op school. Maar we weten niet of geluidsoverlast van windmolens hetzelfde effect kan hebben.

Windmolens veroorzaken laagfrequent geluid. De sterkte van laagfrequent geluid van windmolens is ongeveer hetzelfde als dat van andere bronnen, zoals verkeer.

Ja, windmolens kunnen elektromagnetische velden veroorzaken, vooral rond de kabels. De stroom die de molen opwekt, gaat via kabels naar het hoogspanningsnet. Rond die kabels komen elektromagnetische velden voor. Meer informatie daarover vind je op de pagina Hoogspanningslijnen en trafohuisjes en gezondheid.

We verwachten niet dat de elektromagnetische velden rond kabels bij windmolens risico’s voor de bewoners er omheen kunnen veroorzaken. De afstand tussen de kabels en woningen is daarvoor te groot. Meer informatie vind je in het memo Elektromagnetische velden van windturbines van het Kennisplatform Elektromagnetische Velden.

Ook interessant

Soms hebben we het over geur en soms hebben we het over stank. Geuroverlast is hoe dan ook vervelend.
Informatie over geurhinder
Als je last hebt van een bromtoon kan dat je hele leven bepalen.
Informatie over LFG