Windmolens voor schone energie
Je ziet ze steeds meer: windmolens, ook wel windturbines genoemd. Ze wekken duurzame elektriciteit op. Zo proberen we de klimaatverandering tegen te gaan. Nederland heeft in het klimaatakkoord van 2019 beloofd om dat te doen. Gemeenten zoeken daarom naar geschikte plekken voor windmolens.
De meeste mensen vinden het goed dat er meer windmolens komen om schone energie op te wekken. Maar als er plannen zijn voor windmolens in jouw directe omgeving, dan roept dat wel vragen op. Want wat betekent zo’n windmolen nu precies voor je gezondheid? Hoeveel overlast kun je verwachten? Op deze pagina lees je wat er bekend is over windmolens en gezondheid.
Overlast door windmolens en gezondheidsklachten
Komen er windmolens in de buurt van je woning? Dan kun je last krijgen van het geluid. Ook kunnen de wieken een hinderlijke schaduw veroorzaken. Dat noemen we slagschaduw. Daarnaast kun je je eraan storen als de windmolens je uitzicht bederven. De werkzaamheden tijdens de bouw kunnen ook hinder veroorzaken.
Geluidhinder
Het geluid van windmolens kan hinderlijk zijn. De ronddraaiende wieken maken een zoevend geluid. Juist dat typische, zoevende geluid is vervelend. Hoe sneller de wieken draaien, hoe harder het geluid. En hoe harder het geluid, hoe meer hinder je ervan kunt hebben.
Hoe hinderlijk je het geluid van windmolens vindt, verschilt van persoon tot persoon. Ook de omstandigheden spelen een rol. Het is vergelijkbaar met geluidhinder van je buren. Van buren die je graag mag, kun je meer hebben dan van buren die je niet aardig vindt. Dus als je het niet erg vindt dat er een windmolen komt, dan heb je er waarschijnlijk minder hinder van. Heb je financieel voordeel van de molen? Dan heb je vaak ook minder last. Kun je de molens zien vanuit je huis en vind je dat storend? Dan heb je vaak juist meer hinder.
Langdurige geluidhinder heeft gevolgen voor je gezondheid. Geluidhinder kan stress en daarmee samenhangende klachten veroorzaken, zoals hoofdpijn, boosheid en slecht slapen.
Uit onderzoek naar de effecten van geluid door verkeer blijkt dat geluid ook directe gezondheidseffecten kan hebben, los van de hinder. Blootstelling aan veel verkeersgeluid geeft een grotere kans op een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten, ook als je er niet bewust last van hebt. Bij windmolengeluid zien we dat niet. Misschien komt dat omdat windmolengeluid deze gezondheidseffecten niet veroorzaakt. Maar het kan ook komen doordat er bij windmolens minder onderzoek is gedaan. Het is lastig om duidelijke resultaten te krijgen uit onderzoek bij windmolens, omdat er minder mensen dichtbij een windmolen wonen.
Waarom heeft niet iedereen last van geluid van windmolen?
Sommige mensen hebben meer last van geluid van windmolens dan andere mensen. Of je last hebt van geluid hangt af van de sterkte en het soort geluid. Maar het verschilt ook van persoon tot persoon.
Je hebt meer kans op hinder als:
- je snel last hebt van geluid in het algemeen. Hier lees je meer over geluidgevoeligheid;
- je de windmolens kunt zien of last hebt van de slagschaduw;
- je bang bent voor de gevolgen van de windmolens, bijvoorbeeld voor de waarde van je huis;
- je je onveilig voelt door de molen(s).
Je hebt minder kans dat je last krijgt van windmolengeluid als:
- je invloed hebt gehad op de plannen voor de windmolens. Bijvoorbeeld doordat de gemeente je op tijd betrekt bij de plannen;
- je voordeel hebt van windmolens; bijvoorbeeld als je er geld mee verdient. Op de pagina Veelgestelde vragen vind je andere manieren om voordeel te hebben van windmolens.
Slaapverstoring
Windmolens zijn ’s nachts vaak beter hoorbaar dan overdag. Dit komt omdat er dan minder ander geluid is, bijvoorbeeld van auto’s of vliegtuigen. Je kunt daardoor ’s nachts extra hinder hebben. Het lijkt aannemelijk dat windmolengeluid je in je slaap kan storen. Er is echter geen bewijs dat dat gebeurt. Er is een aantal onderzoeken gedaan naar de slaapverstoring door windmolens, maar de uitkomsten daarvan spreken elkaar tegen.
Normen voor geluid van windmolens
Tot juni 2021 had Nederland wettelijke normen voor het geluid van windmolens. Maar op 30 juni 2021 heeft de Raad van State besloten dat die landelijke normen niet meer gelden. De gemeenten moeten nu zelf vaststellen hoeveel geluid zij toestaan bij windmolens, tot er nieuwe landelijke normen zijn. Hier lees je meer over de gevolgen van deze uitspraak.
De normen die we tot juni 2021 hadden gaven aan dat het geluid bij je huis gemiddeld over een jaar niet harder mag zijn dan 47 decibel Lden. Lden is een maat voor het gemiddelde geluid over een etmaal. Die maat telt het geluid ’s avonds en ’s nachts zwaarder mee dan het geluid overdag, omdat het geluid dan hinderlijker is.
47 dB Lden beschouwde de overheid als een acceptabele hoeveelheid geluid. De norm voor windmolens was iets strenger dan de geluidsnormen voor verkeer en bedrijven. Dat is vanwege het zoevende geluid van molens. Mensen vinden dat soort geluid vaak hinderlijker dan dezelfde hoeveelheid geluid van bijvoorbeeld verkeer.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft een lagere norm voorgesteld dan de oude landelijke norm. De WHO-advieswaarde is 45 decibel Lden gemiddeld over een jaar. De WHO heeft geen aparte advieswaarde voor alleen de nacht voorgesteld. Daarvoor is er te weinig onderzoek naar gevolgen van nachtelijk windmolengeluid op gezondheid.
Laagfrequent geluid door windmolens
De meeste bronnen van geluid veroorzaken verschillende tonen. Lage tonen noemen we ook wel laagfrequent geluid. Dat is geluid met een frequentie lager dan 100 Herz. Laagfrequent geluid kan heel hinderlijk zijn, zelfs als het geluid niet hard is. Windmolens veroorzaken laagfrequent geluid. De sterkte van laagfrequent geluid van windmolens is vergelijkbaar met dat van andere bronnen, zoals verkeer. Het laagfrequente geluid van windmolens is dus niet hinderlijker dan dat van andere bronnen.
Over infrasoon geluid of infrageluid, is nog weinig bekend. Infrageluid zijn eigenlijk trillingen met zo’n lage frequentie, lager dan 20 Herz, dat mensen ze niet kunnen horen. Infrageluid door windmolens is heel zwak. Onderzoekers verwachten daarom niet dat dit bijdraagt aan de hinder.
Windturbinesyndroom
Op verschillende websites over windenergie staat dat je van windmolens ziek kunt worden. De lage tonen en trillingen van windmolens zouden de Vibro-akoestische ziekte of een evenwichtsstoornis veroorzaken. Dat zou dan leiden tot het windturbinesyndroom. Die websites verwijzen meestal naar één onderzoek. Maar het is belangrijk om alle onderzoeken op een rij te zetten en ook te kijken naar de kwaliteit van de onderzoeken. Het RIVM deed dat en daaruit blijkt dat er op dit moment onvoldoende bewijs is dat windmolens deze ziekten veroorzaken. Omdat er veel vragen zijn over de gezondheidseffecten van windmolens is er een kenniscentrum van het RIVM. Het kenniscentrum houdt nieuw onderzoek over windmolens in de gaten.
Hinder van slagschaduw
Een windmolen die dichtbij je huis staat, staat soms tussen de zon en je woning. De draaiende wieken veroorzaken dan slagschaduw: een voortdurende afwisseling van licht en donker. Dat is erg hinderlijk. Tot 2021 hadden we in Nederland een norm voor slagschaduw. Maar ook die norm heeft de Raad van State ongeldig verklaard. De gemeenten moeten nu zelf een norm voor slagschaduw vaststellen tot er een nieuwe landelijke norm is. Is er meer slagschaduw dan de gemeente acceptabel vindt? Dan kan de molen automatisch stilgezet worden.
Zicht op windmolens vanuit je huis
Moderne windmolens kunnen meer dan 200 meter hoog zijn. Je kunt ze dus al van ver zien. Veel mensen storen zich daaraan. Als je de windmolens kunt zien vanuit je huis, heb je vaak extra last van het geluid. Dat is voor iedereen anders. En het hangt waarschijnlijk ook samen met je mening over windmolens in het algemeen.
Hinder door bouwwerkzaamheden
Tijdens de bouwfase kun je overlast ervaren. Bijvoorbeeld door de bouwwerkzaamheden op de plek waar de windmolen komt (geluid, trillingen enzovoorts). En door verkeer van en naar de bouwplaats.
Wil je weten hoe je gezondheidseffecten door windmolens kunt beperken? Kijk dan op de pagina Wat kun je zelf doen?